Η Γραμματική της Ε' και ΣΤ΄τάξης του Δημοτικού Σχολείου
Η Γραμματική διδάσκει πως τα διάφορα μέρη του λόγου που απαρτίζουν τη γλώσσα μας παρουσιάζονται στην ομιλία και στη γραφή μας, ποιες ιδιαιτερότητες υπάρχουν (εξαιρέσεις) και ποιους κανόνες χρησιμοποιούμε για να τη μάθουμε να τη μιλάμε και να τη γράφουμε καλύτερα.
Πάντοτε ξεκινάμε από τα γράμματα της Ελληνικής Γλώσσας. Αυτά εδώ και αιώνες είναι 24 τον αριθμό. Δεν είναι τυχαία τα γράμματα αυτά. Αυτά δόμησαν το ελληνικό πλούσιο λεξιλόγιο, μαζί με ορισμένα άλλα που αντικαταστάθηκαν από άλλα που είχαν την ίδια σημασία στον ορθό προφορικό και γραμμένο λόγο. Σήμερα λοιπόν αν θέλουμε να απλοποιήσουμε το αλφάβητό μας ή να του αλλάξουμε ορισμένα του γράμματα, θα σκοτώσουμε τη γλώσσα μας.
Η δική μας ελληνική γλώσσα είναι συνεχής και αδιαίρετη από το 403 π.Χ., από τότε που συγκεντρώθηκαν όλα τα ελληνικά αλφάβητα και καταγράφηκε ένα κοινό. Αυτό των 24 γραμμάτων στο οποίο χρωστάμε όλη την πλούσια πνευματική κληρονομιά μας.
Η Νέα Ελληνική Γλώσσα δεν έχει αλλάξει στη δομή της. Από τον Όμηρο μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμε λέξεις που μπορεί να μην τις χρησιμοποιούμε αυτούσιες, αλλά έχουμε τα παράγωγά τους στα διάφορα μέρη του λόγου και στη σύνθεση. Σήμερα δεν συνηθίζουμε να κάνουμε χρήση π.χ. του ρήματος ορώ, αλλά μιλάμε και γράφουμε ΌΡΑΣΗ, ΕΝΟΡΑΣΗ, ΟΡΑΜΑΤΙΚΟΣ και άλλα πολλά.
Οι φθόγγοι (τα φωνήματα, οι ήχοι των γραμμάτων) δεν μπορούν να αλλάξουν. Αυτό που καλούμε σήμερα απλοποίηση ή αφαίρεση ομοίων φωνητικών γραμμάτων, δεν μπορεί να γίνει. Θα συρρικνώσουμε την άνευ ορίων πλούσια γλώσσα μας, παρά τις κακοποιήσεις που έχει υποστεί από ορισμένους "υπέρμαχους της γλώσσας μας". Δεν μπορεί να αφαιρέσει γράμματα ή να αλλοιώσει κανένας "γλωσσοαμύντορας", γιατί χρησιμοποιούμε όλα τα φθογγικά φωνήματα και γράμματα, όταν σκεπτόμασθε για να εκφέρουμε σωστά τη σκέψη μας στον προφορικό και στον γραπτό λόγο.
Εάν δεν το κάνουμε αυτό, τότε δεν θα μπορούμε να καταλάβουμε τι σκεπτόμαστε και τι λέμε. Η Ελληνική γλώσσα είναι εννοιολογική γλώσσα. Το σημαίνον και το σημαινόμενο, η λέξη και το εννοιολογικό περιεχόμενο βρίσκονται σε αγαστή ισορροπία και αυτό τροφοδοτεί τη σκέψη μας, την οξύνει, την αναπτύσσει, την κάνει διανοουμένη. Λέμε ο μετρών+γαίαν=γεωμέτρης, δίνει ιδιότητες γεωμετρικός Δεν είναι δηλαδή "σημειολογική γλώσσα" που δεν υπάρχει αυτή η λογική συνάρτηση.
Οι Έλληνες λένε ΆΓΑΛΜΑ=ευχαριστούμαι που το βλέπω και ΑΓΑΛΛΕΤΑΙ η ψυχή μου. Οι Λατίνοι για την ίδια λέξη χρησιμοποίησαν τη λέξη "statua" από την ελληνική λέξη ΊΣΤΑΜΑΙ=στέκει ακίνητο, δεν προκαλεί αγαλλίαση. Τι φανερώνει η λέξη αγαλλίαση=ευχαρίστηση, που φέρνει και ίαση το β΄συνθετικό. Οδηγεί σε ψυχική θεραπεία. Πως θα εκφέρουμε εμείς λοιπόν τις λέξεις μας, όταν αφαιρούμε τα γράμματα αυτά που αναλύουν αυτά που λέμε και γράφουμε? Τα φωνήεντα ω=ο, η=ε, υ=ι και η=ι δεν μπορούν να αφαιρεθούν. Πως θα ξεχωρίσουμε τα νοήματα που γράφονται με ομόηχα φωνήεντα? π.χ. καλή, η Καλή, καλεί, καλοί? Αφού γνωρίζουμε τις διαφορές από τις παλιές μας Γραμματικές, εμείς σήμερα θα επιμένουμε στη φθογγική ορθογραφία? Έχουμε γλώσσα καλλιεργημένη που στηρίζεται σε λογικά υπερβατικά συστήματα και θέλουμε να τη φτωχεύσουμε? Ο Ρωμαίος Οράτιος έλεγε: " Η Ελληνική γλώσσα γεννήθηκε ευνοουμένη με μια γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα".
Κι ερχόμαστε στο βιβλίο της Γραμματικής της Ε' και ΣΤ' τάξης των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου.
Οι μαθητές της Ε' και ΣΤ' τάξης έχουν φοιτήσει τέσσερα χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο και έχουν διδαχθεί από την Γ' και Δ' τάξη συστηματικά την Ελληνική Γραμματική. Αυτή η μορφή ανάπτυξης και εκμάθησης της Γλώσσας μας από την Γραμματική αυτή της Ε' και ΣΤ' τάξης, πρέπει να γίνεται στις μικρότερες τάξεις. Στις τελευταίες τάξεις ο λόγος πρέπει να είναι συνθετότερος και όχι πολύ απλοϊκός. Στις τάξεις αυτές δεν χρειάζονται "πολυποδαρούσες" και "σακούλια" και ούτε να υπάρχουν τα κειμενάκια αυτά για να βγάλουν συμπεράσματα τα παιδιά. Ο τρόπος δηλαδή πως θα διδάξει τη Γραμματική στα παιδιά ο δάσκαλος. Αυτό δεν ανήκει στην Γραμματική. Η μορφή και τα διδακτικά κεφάλαια πρέπει να έχουν περισσότερες αναφορές σ΄όλα τα μέρη του λόγου με ταξινόμηση και κανόνες, για να υπάρχει μάθηση, με κατανόηση και με ευρυθμία που θα οδηγήσει στη γνώση της γλώσσας.
Ύστερα πρόσεξα ότι δίνει πολλή σημασία στα φωνήματα (στους φθόγγους) και όχι στα γράμματα. Στη διδασκαλία της Γραμματικής μας ενδιαφέρουν όλα τα γράμματα, γιατί με αυτά θα διαβάσουμε τη διδασκαλία της Γλώσσας μας (πως υπάρχει, με τους κανόνες και τα φθογγικά της πάθη).
Τη διαίρεση του αλφαβήτου την αρχίζει από τους φθόγγους. Για ποιο λόγο; Η ιστορική και φθογγική γραφή στην Ελληνική Γλώσσα είναι η ίδια όπως είπαμε. Είναι η Νέα Ελληνική συνέχεια της Αρχαίας. Έχουμε πλούσια πνευματική κληρονομιά γραμμένη στην ίδια γλώσσα που μιλάμε και τη γράφουμε με τα ίδια γράμματα. Δεν μας ενδιαφέρουν οι φθόγγοι, αλλά τα γράμματα που είναι και οι ίδιοι οι φθόγγοι. Πως θα διαβάσουμε τα κείμενα αυτά, όταν θα είναι παραποιημένη η γλωσσική τους διατύπωση; Δεν θα είναι εύληπτα και κατανοητά. Ύστερα στο σημερινό μας λόγο πως θα ξεχωρίσουμε τις ομόηχες λέξεις και την ετυμολογία των λέξεων; Θα τα ισοπεδώσουμε όλα;
Χωρίζονται λοιπόν φθογγικά τα φωνήεντα σε α, ε, ι, ο, και ου (5 φωνήεντα που το ε=e -αγγλικό, και το ου τι αντιπροσωπεύει; το υ=u=ου;) Στην ουσία από τα φωνήεντα που αποτελείται το ελληνικό Αλφάβητο, υπάρχουν τρία (α,ι,ο). Πως θα γράψουμε τις λέξεις μύρο, μυρουδιά, μυρίζω, μυρωμένος, μυρωδάτος; Που πήγαν τα υ και τα ω; Λόγος για αυτά δεν ξαναγίνεται. Και στα σακούλια δεν υπάρχουν που είναι συγκεντρωτικά τα γράμματα. Λάθος μεγάλο και βαρύ!
Μετά, το αλφάβητο είναι ανακατεμένο και από τα σύμφωνα λείπουν τα ξ και ψ και υπάρχουν τα γκ, ντ, μπ. Πως θα γράψουμε τις λέξεις ξένος, ξίφος, ψάρι, ψόφιος, κλπ; (με κσ και πσ;), γιατί και στις σακούλες λείπουν. Μετά η διαίρεση των συμφώνων γίνεται με ονομασίες "κλειστά, τριβόμενα, διχειλικά, οδοντικά και ραχιαία (αλήθεια, τι σημαίνει η λέξη αυτή;), ρινικά, φατνιακά, συριστικά, υγρά. Άλλα άηχα και άλλα ηχηρά. Εξακολουθεί η φθογγική προφορά τω γραμμάτων. Γιατί, όπως τα είχαν πρώτα κατατάξει τα σύμφωνα, ανάλογα πως τα πρόφεραν: όταν ήθελαν να τα μιλήσουν, σε ουρανικά, όταν η γλώσσα πήγαινε στον ουρανίσκο και ήταν τα κ, γ, χ, σε χειλικά, όταν τα πρόφεραν με τα χείλη και ήσαν τα π, β, φ και σε οδοντικά τ,δ,θ και τις τρεις αυτές κατηγορίες τις ονόμαζαν άφωνα (αφωνόληκτα), δεν ήταν κατανοητά; Και εξακολουθούσε η διαίρεση, σε υγρά (λ,ρ), σε ένρινα (μ, ν), σε συριστικά σ,ζ και στα διπλά ξ, ψ. Ο τρόπος αυτός ο ανωτέρω, της διαίρεσης των συμφώνων δεν ήταν ο ενδεδειγμένος;
Τα συμπλέγματα γκ, ντ, μπ προήλθαν κι αυτά από δύο γράμματα τα οποία σχηματίστηκαν από φωνητικές μεταβολές π.χ. τα ν προ των ουρανικών κ, γ, χ γινόταν γ, αλλά στην προφορά του φαινόταν το ένρινο π.χ. συν-κρατώ= συγκρατώ, συν-γράφω=συγγράφω, συν-χέω=συγχέω. Ακόμη, με γκ διαβάζουμε την προφορά από μεταφορά ξένων λέξεων π.χ. γκαρντάσης (τουρκικά), εν-κάρδιος=εγκάρδιος (ελληνικά), garage=γκαράζ.
Ποιό γράμμα μας φθογγικά ονομαζόταν γκ που το γράφουμε στο αλφάβητο που έχει μόνο τα γράμματα; Και τα ξ και ψ παρουσιάζονταν με ένα γράμμα. το ντ προήλθε από μεταβολή του δ σε τ π.χ. ενδύω=ντύνω ή από ντ=εντέλλομαι, προήλθε από σύνθεση λέξεων ή από μεταφορά ξένων λέξεων στην Ελληνική γλώσσα που είχε το λατινικό γράμμα d=ντ. Το d δεν είναι γράμματ ου Ελληνικού αλφαβήτου; Είναι του Λατινικού; Άσχετα αν το Λατινικό προήλθε από το Ελληνικό αλφάβητο (Χαλκιδικό-Κυμαϊκό). Επομένως γιατί θα εισάγουμε στο αλφάβητό μας συμπλέγματα που προέρχονται είτε από φθογγικές μεταβολές συμφώνων ή από μεταφορά προφοράς ξένων λέξεων; Τέτοιες φθογγικές μεταβολές έχουμε πάμπολλες στη γλώσσα μας.
Για το μπ έχουμε πάλι εδώ το ν προ των χειλικών εν-πράττω=εμπράττω, εν-βαπτω=εμβάπτω, εν-φωνώ=εμφωνώ, ή μεταφορά προφοράς ξένων λέξεων του γράμματος b=μπ του Λατινικού.
Επομένως αυτά τα συμπλέγματα δεν πρέπει να μπουν ως φθόγγοι, γιατί είναι φθογγικά πάθη ή μεταφορά προφοράς από ξένες γλώσσες. Δεν θα προσαρμόσουμε το δικό μας αλφάβητο, το οποίο είναι ξεκάθαρο ευφωνικό σε τέτοιου είδους προτιμήσεις. Εκτός πια, κι αν θέλουμε σιγα σιγά, προϊόντος του χρόνου να αλλάξουμε και τα γ=γκ, δ=ντ, και β=μπ, αποβάλλοντάς τα όπως κάνουμε και τώρα για τα φωνήεντα ε=e, η,υ=ι και ω=ο.
Το αλφάβητο αποτελεί τη βάση της νοητικής μας γλώσσας. Δεν μπορούμε να το αλλοιώσουμε. Και μόνο για αυτές τις προσθήκες και τις διακρίσεις των συμφώνων με ακαταλαβίστικες λέξεις και όχι εύφωνες, δεν θα ήθελα και για τη γενική ανάπτυξη της διδασκαλίας της Γραμματικής, το βιβλίο αυτό να το διδαχθούν τα Ελληνόπουλα, τα παιδιά μας, τα παιδιά των Ελλήνων που πρέπει να είναι υπερήφανα για την εύληπτη και πλούσια γλώσσα τους.
Μαρίνα Καραβά-Γαλάνη
τ.Φιλόλογος, Λυκειάρχης, συγγραφέας και ερευνήτρια της Ελληνικής Γλώσσας
